Uprzejmie informujemy, że obecnie na etapie konsultacji społecznych znajduje się projekt ustawy modyfikującej przepisy ustawy o związkach zawodowych oraz niektóre inne związane z ustawą akty prawne. Planowane zmiany mogą mieć istotne znaczenie dla wielu pracodawców, tak tych u których obecnie działają związki zawodowe, jak też tych u których takich organizacji związkowych do tej pory brak. W związku z powyższym, poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące planowanych zmian.

Zastrzegamy przy tym, że nie jest możliwe określenie na dzień dzisiejszy terminu w jakim omawiane zmiany wejdą w życie i w jakim kształcie to nastąpi, jak też nie można wykluczyć, że prace nad projektem przyniosą dalsze zmiany w przedmiotowym zakresie. Uważamy jednakże że większość planowanych zmian wejdzie w życie w najbliższych kilkunastu tygodniach.

Wybrane najważniejsze planowane zmiany w ustawie o związkach zawodowych

art. 1 ¹ i art. 2 ust. 1 – rozszerzenie katalogu podmiotowego ustawy

• W wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2015 roku (I K 1/15), projekt zakłada rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych i zobowiązanych do stosowania ustawy o związkach zawodowych. Do tej pory uprawnionymi do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych byli, co do zasady wyłącznie pracownicy. Zgodnie z projektem mają być to natomiast osoby wykonujące pracę zarobkową, a więc także osoby zatrudnione na innych podstawach niż umowa o pracę (umowy cywilno-prawne). Prawo zrzeszania się ma dotyczyć tych osób wykonujących pracę zarobkową, które współpracują z podmiotem zatrudniającym co najmniej 6 miesięcy.
• Podmiotem zatrudniającym – zobowiązanym do stosowania ustawy, będzie nie tylko pracodawca w rozumieniu Kodeksu pracy, ale także inne podmioty zatrudniające na podstawie innej niż umowa o pracę.

art. 3 – rozszerzenie ochrony

• Rozszerzenie nakazu równego traktowania wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową (także na podstawie umów cywilnoprawnych), zakaz dyskryminacji z uwagi na przynależność związkową.

• W przypadku sporu sądowego stosowane mają być przepisy Kodeksu pracy (odpowiednie stosowanie w przypadku podmiotów innych niż pracownicy). Ciężar dowodu w postępowaniu sądowym będzie spoczywał na pracodawcy. Oznacza to uprzywilejowanie osoby wykonującej pracę zarobkową w postępowaniu sądowym.

art. 4, art. 5, art. 7, art. 8 – reprezentacja przez związki zawodowe

• Związki zawodowe będą uprawnione do reprezentowania i ochrony praw nie tylko pracowników, ale też innych podmiotów i ogółu pracowników wykonujących pracę zarobkową, także poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej.

art. 16 – zmiana statutu związku zawodowego

• Wprowadzenie terminu 7 dniowego na zgłoszenie przez związki zawodowe uchwalonych zmian statutu do sądu. W praktyce może to oznaczać wcześniejsze wejście w życie uchwalonych zmian.

art. 21 – negocjowanie układów zbiorowych pracy dla zleceniobiorców

• Odpowiednie stosowanie rozdziału XI Kodeksu pracy – dotyczącego układów zbiorowych do innych niż pracownicy osób wykonujących działalność zarobkową i zrzeszających je organizacji związkowych. 

art. 23 ust. 2 – kontrola przestrzegania prawa

• Związki zawodowe będą posiadały uprawnienie do występowania do organów z żądaniami usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości nie tylko pracodawcy, ale tez innych podmiotów zatrudniających osoby wykonujące prace zarobkową.  

art. 25 – zwolnienie z pracy na czas wykonania funkcji doraźnej przestrzegania prawa

• Zostaną doprecyzowane ramy czasowe zwolnienia doraźnego (nie więcej niż jeden dzień roboczy plus czas dojazdu i powrotu), zasady udzielania (konieczny wniosek organizacji związkowej) oraz wyłączenia z możliwości stosowania, przy jednoczesnym dopuszczeniu takiego zwolnienia dla zleceniobiorców.  

art. 25¹ – uprawnienia zakładowej organizacji związkowej

• Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacjom zrzeszającym co najmniej 10 członków. Do tej pory do grupy mogli należeć przede wszystkim pracownicy. Zgodnie z projektem do „grupy min. 10” zaliczane będą inne osoby wykonujące pracę zarobkową. Oznacza to, że organizacja, która nie zrzesza ani jednego pracownika, a przykładowo wyłączenie współpracowników świadczących usługi na podstawie umów cywilnoprawnych, będzie posiadała uprawnienia w zakresie indywidualnego i zbiorowego prawa pracy (np. negocjowania treści zakładowych źródeł prawa pracy).
• Organizacje związkowe będą składały informacje kwartalne uwzględniające łączną liczbę jej członków, bez wskazywania, czy są to pracownicy, czy inne osoby.
• Brak wykonania obowiązku przedłożenia informacji do 10 dnia miesiąca nowego kwartału będzie oznaczał utratę uprawnień zakładowej organizacji związkowej do czasu przedłożenia tych informacji.

• Pracodawca zyska możliwość weryfikacji rzeczywistej liczby członków związku zawodowego na ostatni dzień kwartału – poprzez zwrócenie się do okręgowego inspektora pracy. Organ będzie mógł zobowiązać organizację do przedłożenia niezbędnych dokumentów, koniecznych do ustalenia informacji. Niewykonanie zobowiązania przez organizację będzie skutkowało utratą uprawnień zakładowej organizacji związkowej do czasu przedłożenia dokumentów. 

art. 25 ² i art. 25 ³ – reprezentatywność organizacji związkowych

• O reprezentatywności organizacji związkowych będzie decydowała liczba zrzeszonych członków związku zawodowego, a więc nie tylko pracowników, ale też innych osób wykonujących pracę zarobkową. Pomimo zwiększenia progów – liczby członków, koniecznych do uznania organizacji za reprezentatywne zarówno w zakładowych jak i ponadzakładowych organizacji, w ocenie Kancelarii liczba reprezentatywnych organizacji wzrośnie. 

art. 26^{1 –} strony porozumienia regulującego przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę

• Porozumienie dotyczące warunków zatrudnienia w związku z przejściem zakładu pracy lub jego części negocjują zakładowe organizacje związkowe, ale zawierają je co najmniej organizacje reprezentatywne zrzeszające pracowników.

art. 28 – prawo do informacji

• Podmiot zatrudniający będzie mógł zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej o uzasadnienie wniosku o udzielnie informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. W przypadku dalszych wątpliwości pracodawca będzie mógł zwrócić się do okręgowego inspektowa pracy o zajęcie stanowiska w sprawie udzielania informacji wskazanych we wniosku. 

art. 29 – badanie stanu bezpieczeństwa pracy

• Zwiększenie uprawnień związków zawodowych w kwestii badania bezpieczeństwa pracy – nie tylko o pracowników, ale i inne osoby wykonujące pracę zarobkową, także poza zakładem pracy.

art. 31 – zwolnienie od pracy członków zarządu zawodowego

• Zwolnienie od pracy może dotyczyć pracownika lub innej osoby wykonującej pracę zarobkową (o ile pozwala na to charakter wykonywanej pracy). Liczba osób zwolnionych z obowiązku świadczenia pracy dalej zależeć będzie od liczby członków związku zawodowego, lecz z uwagi na rozszerzenie katalogu osób uprawnionych do członkostwa w związku, liczba zwolnionych może się zwiększyć.

art. 32 – ochrona trwałości wykonywanej pracy przez działacza

• Bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie można jednostronnie pogorszyć treści stosunku prawnego łączącego podmiot zatrudniający z osobą wykonującą pracę zarobkową imiennie wskazaną przez związek zawodowy. W przypadku naruszenia przepisu przez zatrudniającego, przewidziano rekompensatę pieniężną.

art. 35 – odpowiedzialność karna

• Projekt rozszerza katalog czynów uznanych za zabronione zarówno popełnianych przez stronę pracodawcy, jak też dodaje przestępstwa działaczy związkowych (brak informowania sądu rejestrowego o zmianach statutu, przeznaczanie dochodu działalności gospodarczej na cele inne niż statutowe lub podział środków pomiędzy członków związku, zawyżanie liczby członków organizacji związkowej niż wynika to ze stanu faktycznego w celu uzyskania uprawnień zakładowej organizacji związkowej lub reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej). Za czyny przewidziana jest sankcja grzywny.

Mamy nadzieję, że powyższe informacje będą dla Państwa przydatne.