CO NOWEGO
W PRAWIE PRACY

NEWSLETTER
LISTOPAD 2024

Zapraszamy do lektury listopadowego wydania Newslettera – CO NOWEGO W PRAWIE PRACY – gdzie przedstawiamy w pigułce podsumowanie najważniejszych informacji dla pracodawców i pracowników o zmianach i nowościach w prawie.

1. Sztuczna inteligencja (Al) a nowe obowiązki pracodawców względem związków zawodowych

MAREK ŻMIJEWSKI, radca prawny

 

2. Nowy urlop dla rodziców wcześniaków coraz bliżej. Planowane zmiany w Kodeksie pracy

ELŻBIETA SMIRNOW, radca prawny

 

3. Projekt zmiany w zakresie utraty prawa do zasiłku chorobowego

ELŻBIETA SMIRNOW, radca prawny

 

4. Wigilia wolna od pracy, ale dopiero od następnego roku

ANNA FIDECKA, aplikantka radcowska

1. Sztuczna inteligencja (Al) a nowe obowiązki pracodawców względem związków zawodowych

MAREK ŻMIJEWSKI, radca prawny

W czerwcu 2024 roku projekt ustawy o związkach zawodowych trafił na pierwsze czytanie do Sejmu. Wprowadza on istotne zmiany w obowiązkach pracodawców, szczególnie w kontekście stosowania nowych technologii, takich jak algorytmy czy sztuczna inteligencja (AI). Propozycje te mają na celu dostosowanie prawa do współczesnych wyzwań związanych z automatyzacją procesów decyzyjnych i ochroną praw pracowniczych.

Rozszerzone obowiązki pracodawców

Projekt zakłada, że pracodawcy będą zobowiązani do udzielania zakładowym organizacjom związkowym szczegółowych informacji na temat:

• parametrów i zasad działania algorytmów oraz systemów AI, które wpływają na decyzje dotyczące warunków pracy, płacy, dostępu do zatrudnienia i jego utrzymania,
• instrukcji obsługi tych systemów, w tym wyjaśnienia mechanizmów profilowania,
• kryteriów decyzyjnych stosowanych przez systemy, które mogą mieć wpływ na procesy rekrutacji, oceny wyników pracy czy zwolnienia.

Związki zawodowe będą mogły korzystać z tych informacji, aby monitorować działania pracodawców pod kątem zgodności z prawem pracy i przeciwdziałać dyskryminacji, nierównościom czy nieuzasadnionym decyzjom opartym na analizie danych przez AI.

Znamy stanowisko Rady Ministrów

W dniu 8 listopada 2024 r. Rząd przekazał do Marszałka Sejmu stanowisko wobec projektu ustawy. Rada Ministrów uznaje projektowane zmiany za pożądane i wyraźnie podkreśla, że wprowadzenie takich rozwiązań jest potrzebne, aby zapewnić równowagę między stronami stosunku pracy, zapobiegać dyskryminacji oraz chronić godność pracowników. Jednocześnie Rząd wskazuje na potrzebę doprecyzowania niektórych pojęć w ustawie, aby uniknąć problemów interpretacyjnych i ryzyka naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. W stanowisku Rządu zalecono kontynuowanie prac nad projektem, jako krokiem w kierunku zwiększenia przejrzystości i odpowiedzialnego stosowania AI w środowisku pracy.

Znaczenie zmian dla pracodawców

Dla wielu firm nowe regulacje będą oznaczać konieczność:

• analizy systemów IT pod kątem zgodności z przepisami,
• opracowania jasnych i przejrzystych zasad stosowania algorytmów i AI,
• dostosowania wewnętrznych procedur, aby umożliwić szybkie i kompletne udzielanie informacji związkom zawodowym.

Nieprzestrzeganie nowych przepisów może bowiem wiązać się z istotnymi konsekwencjami, zarówno finansowymi, jak i wizerunkowymi.

2. Nowy urlop dla rodziców wcześniaków coraz bliżej. Planowane zmiany w Kodeksie pracy

ELŻBIETA SMIRNOW, radca prawny

Rada Ministrów przyjęła przygotowany w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki społecznej projekt ustawy wprowadzający nowe uprawnienie – uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców, których dziecko urodzi się jako wcześniak lub będzie wymagało dłuższego pobytu w szpitalu. Obecnie projekt znajduje się na etapie prac legislacyjnych.

Uzupełniający urlop macierzyński – na jakich zasadach?

Wprowadzany uzupełniający urlop macierzyński będzie wykorzystany w jednej części, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim przez pracujących rodziców dzieci przedwcześnie urodzonych oraz dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających hospitalizacji. Urlop ten będzie udzielany na wniosek, co oznacza, że to rodzice sami zdecydują, czy chcą z niego skorzystać. Będzie obejmował również rodziców przysposabiających dziecko i rodziny zastępcze.

Co ważne, zasiłek za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił 100% podstawy zasiłku.

Dla kogo uzupełniający urlop macierzyński?

Uprawnionymi do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będą:

• pracownicy-rodzice dzieci urodzonych przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000g,
• pracownicy-rodzice dzieci urodzonych po ukończeniu 28 tygodnia ciąży a przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową większą niż 1000 g oraz
• pracownicy-rodzice dzieci urodzonych po ukończeniu 37 tygodnia ciąży, których dziecko będzie wymagało hospitalizacji od 5 dnia od dnia porodu do upływu 8 tygodnia po porodzie pod warunkiem, że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.

Urlop ma przysługiwać matkom lub ojcom, a także prawnym opiekunom, rodzicom zastępczym czy adopcyjnym.

Wymiar urlopu uzupełniającego?

Wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił odpowiednio do 8 albo do 15 tygodni, w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko lub masy urodzeniowej dziecka.

3. Projekt zmiany w zakresie utraty prawa do zasiłku chorobowego

ELŻBIETA SMIRNOW, radca prawny

Ogłoszono projekt nowelizacji art. 17 Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Obecnie ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Projekt zmiany w ustawie zakłada:

• zdefiniowanie „pracy zarobkowej” – każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania. Jednocześnie na gruncie ustawy proponuje się wprowadzenie zastrzeżenia, że pracą zarobkową nie będą czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
• zdefiniowanie „aktywności niezgodnej z celem zwolnienia od pracy” – są to wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję. Jednocześnie zaproponowano wprowadzenie zastrzeżenia, że aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy nie będą zwykłe czynności dnia codziennego lub czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
• rozszerzono katalog przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia od pracy o przypadek, gdy osoba przebywa w innym miejscu niż wskazane w tym zwolnieniu lub zawiadomieniu, o którym mowa w art. 59 ust. 5e, jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy. Jeżeli jednak ubezpieczony udokumentuje, że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności, wskazana sankcja nie znajdzie zastosowania.
• miejscem wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu może być adres pobytu w innym państwie, jeżeli jest to uzasadnione zaleceniami lekarza lub innymi istotnymi okolicznościami, chyba że na zlecenie ZUS istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie na mocy przepisów odrębnych.
• gdy osoba ubezpieczona spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń (np. jest zatrudniona u dwóch płatników składek) – w takiej sytuacji niezdolność do pracy z powodu choroby dotyczy każdego z tych tytułów. Jednakże zgodnie z zastrzeżeniem zawartym w proponowanym przepisie, jeżeli wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy, niezdolność do pracy z powodu choroby będzie orzekana w ramach określonego tytułu, a w ramach innego praca może być wykonywana, gdy rodzaj pracy nie uzasadnia orzekania o niezdolności do pracy w tym przypadku (np. chirurg ze złamanym palcem jest niezdolny do pracy chirurga w szpitalu, ale z powodzeniem może wykonywać pracę nauczyciela akademickiego prowadzącego wykłady z chirurgii). Wynika z tego, że możliwe będzie pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, a z drugiego tytułu wynagrodzenia za pracę.

Projekt zakłada wejście w życie zmian 1 stycznia 2025 roku.

Obecnie projekt jest poddany pracom legislacyjnym.

4. Wigilia wolna od pracy, ale dopiero od następnego roku

ANNA FIDECKA, aplikantka radcowska

Sejm niemal jednomyślnie uchwalił nowelizację ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw w środę 27 listopada 2024 r., zgodnie z którą od przyszłego roku Wigilia będzie dniem wolnym od pracy.

Pod koniec października do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw. Projekt dotyczył przede wszystkim propozycji ustanowienia dnia 24 grudnia, czyli Wigilii Bożego Narodzenia dniem wolnym od pracy.

Pierwsze czytanie poselskiego projektu odbyło się 8 listopada 2024 r., zawnioskowano wówczas o to, aby przystąpić do drugiego czytania bez kierowania projektu do komisji, z uwagi na fakt, że założeniem projektu było ustanowienie Wigilii jako dzień wolny od pracy jeszcze w tym roku. Sejm jednak odrzucił ten wniosek i projekt ustawy skierowano do prac Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Gospodarki i Rozwoju.

Komisje po rozpatrzeniu projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 26 listopada 2024 r. pozytywnie zaopiniowały projekt, jednak opowiedziały się również za wprowadzeniem poprawki, która przewiduje, że nowe przepisy wejdą w życie dopiero z dniem 1 lutego 2025 r. Z tego względu wolnej Wigilii można spodziewać się nie wcześniej niż od przyszłego roku.

Warto nadmienić, że do projektu ustawy dodano również poprawkę przewidującą zniesienie zakazu handlu w kolejne trzy niedziele poprzedzające dzień 24 grudnia.

NEWSLETTER – ENGLISH VERSION